Permacultuur
La permaculture est avant tout une philosophie de vie basée sur une série de prises de conscience tel que: nos actes ont des conséquences à long terme; le partage, l’échange, l’entraide, la convivialité et l’esprit d’équipe sont essentiels.
L’adversaire devient un atout, tout peut-être utilisé de manière positive. Une harmonie avec la nature ne peut s’atteindre qu’en abandonnant l’idée que nous lui sommes supérieurs.
La méthode consiste à attirer le plus de participants possibles (oiseaux, insectes, animaux, flore, champignons). Le sol doit être à ce titre traité comme un organisme vivant, jouant le rôle principal pour dynamiser toute cette diversité.
Wat is permacultuur?
Permacultuur is afkomstig van het Engelse woord Permaculture en dat is weer een samenvoeging van permanent agriculture. Dat betekent dat je werkt aan een agrocultuur dat permanent is en het land altijd in productie is.
Permacultuur is dus een agrarische methode waarbij je werkt met het natuurlijke ecosysteem dat zichzelf in stand kan houden. Bij permacultuur horen een aantal principes en methodes om het tot een succes te brengen. Kijk vooral ook naar de lokale ecosystemen en je krijgt een systeem dat een mooie opbrengst levert en minimale energie kost en zonder afval.
Waar komt het woord permacultuur vandaan?
Het woord bestaat dus uit de samenvoeging van permanente agrocultuur in het Engels, maar het woord komt vanuit Australië waar het nodig was tijdens de problemen in de golden sixties. Afvalbergen stapelde zich op, de bewustwording dat fossiele energie niet oneindig is en de monocultuur landbouw een negatief effect heeft.
Vanuit het principe permacultuur is er ook nagedacht over het ontwerpen van een eetbare tuin die smakelijk is, nuttig en weinig energie kost. Permacultuur gaat volledig over het principe werken met de natuur in plaats van tegen de natuur in.
Waar let je op bij permacultuur?
Permacultuur staat voor een permanente begroeiing. Het zijn niet losstaande elementen, maar een systeem dat zorgt voor synergie. Bij permacultuur sta je onder andere stil bij:
- Het voorzien in voedsel
- Het verbeteren van de waterhuishouding en dus in droge periodes minder tot niets te hoeven sproeien
- Het produceren van brandstof en bouwmateriaal
- Duurzame architectuur
- Het herstellen van het landschap
- Het creëren van een sociale structuur en te werken aan leven in en op het land
- Het creëren van een systeem dat veerkrachtig is en bescherming biedt tegen negatieve invloeden van de natuur. Alle elementen dragen bij aan een goed geheel.
Permacultuur is gebaseerd op een aantal principes.
Drie etische principes
Visuele voorstelling van de drie ethische principes: zorg voor de aarde, zorg voor de mens en eerlijk delen.
Centraal in permacultuur staan de 3 ethische principes: zorg voor de aarde, zorg voor de mens en eerlijk delen. Deze principes vormen de grondvesten van permacultuur en worden ook gevonden in de meeste traditionele samenlevingen.Ethiek is een cultureel mechanisme dat regels oplegt over goed en kwaad en hoe wij moeten handelen. Hoe groter de macht van de mens, hoe belangrijker deze ethische principes.
Deze 3 ethische permacultuurprincipes zijn ontstaan na onderzoek naar gemeenschapsethieken en door te leren van gemeenschappen die in een nauw verband leven – en evenwicht – met de natuur. Dit betekent niet dat we de huidige vooruitgang en technieken moeten negeren, maar in de geleidelijke overgang naar een duurzame toekomst hebben we nieuwe normen en waarden nodig.
Twaalf ontwerpprincipes
Daarnaast zijn er ontwerpprincipes.
Aanvankelijk waren die verspreid over het gehele concept van permacultuur en niet duidelijk afgelijnd.
David Holmgren heeft in 2002, na 25 jaar ervaring met permacultuur, de ontwerpprincipes geordend en duidelijk omschreven in 12 principes.
1. Observeer en reageer
Elke observatie is relatief
Gedetailleerde observaties van het terrein, de omstandigheden, al wat aanwezig is en hoe het functioneert dient als basis voor het ontwerp.
Voorbeeld: bestaande situaties worden bekeken op hun functie en als ze minimum 3 functies hebben, behouden we de situatie en proberen er eventueel nog functies aan toe te voegen.
2. Vang energie en sla ze op
Droog het hooi terwijl de zon schijnt
Energie stroomt doorheen onze natuurlijke systemen en wordt op verschillende manieren opgeslagen in water, bomen, planten, bodems, zaden enzovoort. We doen er goed aan om bedreven te worden in het aanwenden hiervan. En we verschuiven best ons idee van ‘kapitaal’ van dat wat we op de bank hebben staan naar de creatieve hulpbronnen die we rondom ons vinden.
3. Zorg voor opbrengst
Het is moeilijk werken met een lege maag
Dit principe stelt dat elke interventie die we in het systeem maken, elke verandering die we aanbrengen, elk element dat we introduceren een productieve meerwaarde moet hebben. Voorbeeld: noten of fruitbomen op openbare plaatsen, eetbare daktuinen, of stedelijke eetbare landschappen.
Dit geldt ook voor de landbouwgrond: we planten eetbare, medicinale of materiaal leverende planten aan.
4. Pas zelfregulering toe en aanvaard feedback
De fouten van de ouders komen terug bij de kinderen tot in de zevende generatie
Een via permacultuurprincipes ontworpen systeem zou in feite zelfregulerend moeten kunnen werken met een minimum aan interventies en onderhoud zoals een bos of woudecosysteem waar het niet nodig is om er te wieden, te bemesten of plagen te bestrijden.
Systemen samengesteld uit zelfvoorzienende elementen zijn schokbestendiger en hebben meer veerkracht.
5. Gebruik en waardeer hernieuwbare grondstoffen en diensten
Laat de natuur haar gang gaan
Wanneer de natuur bepaalde functies kan uitoefenen zoals het beluchten van de bodem (wormen), het vastleggen van stikstof in de bodem (klaver), of de bodem opbouwen (bomen) dan zouden we beter gebruik maken van deze kenmerken dan te denken dat wij deze zelf kunnen vervangen. Waar de natuur werk uit onze handen kan nemen, moeten we dit (graag) toestaan.
Een permacultuurontwerp zou maximaal gebruik moeten maken van niet consumptieve natuurlijke diensten en zo ons grondstofverbruik tot een minimum beperken.
6. Produceer geen afval, maak kringlopen
Het concept van afval weerspiegelt feitelijk een zwak ontwerp. Elke output van een systeem kan de input worden van een ander systeem. Hiervoor zouden we meer cyclisch moeten denken en minder vasthouden aan lineaire systemen.
7. Van patronen naar details
Door de bomen het bos niet meer zien
Vertrekkend van observatie (principe 1) komen we tot herkenning van patronen en dit is de noodzakelijke voorloper van elk ontwerpproces.
Dit principe stelt dat we ons systeem ontwerpen, vertrekkend van de observatie van natuurlijke patronen. Hierbij ontwerpen we zones en sectoren zoals in een spinnenweb. Eenvoudige patronen vinden hun toepassing op diverse gebieden en in uiteenlopende situaties.
We starten bijvoorbeeld met het patroon van een bosstructuur of open plekken in een bos, de structuur daarbinnen komt later en deels ook vanzelf.
8. Verenig eerder dan te scheiden
Vele handen maken licht werk
Holistische aanpak als antwoord op overspecialisatie.
Aandacht voor de complexiteit van de relaties.
Permacultuur wordt wel eens omschreven als de wetenschap van het maximaliseren van behulpzame relaties. Creëer relaties tussen verschillende elementen of breng elementen bijeen die samen een relatie kunnen aangaan. Oplossingen zijn te vinden in een geïntegreerde holistische aanpak eerder dan in toegenomen specialisatie en hokjesdenken.
9. Pas kleine en trage oplossingen toe
Traag maar zeker
Dit principe geeft de kern van de zaak goed weer. Systemen zouden zodanig ontworpen moeten zijn dat functies op de kleinst mogelijke schaal werkbaar zijn, dit betekent zo praktisch en energie-efficiënt als mogelijk voor die functie.
Onze oplossingen zullen we baseren op het principe dat hoe kleiner en intensiever iets kan, hoe veerkrachtiger het zal zijn. Tuinlandbouw zoals Holmgren het noemt is landbouw op de kleinste schaal.
Het principe is dat eindeloze groei in een gezond systeem niet voorkomen.
10. Gebruik en waardeer diversiteit
Men moet niet al zijn eieren onder één kip leggen
Monoculturen zijn uiterst fragiel en vatbaar voor ziekte en ongedierte, meer diverse systemen hebben een veel grotere inherente veerkracht.
11. Gebruik randen en waardeer de marge
Het is niet omdat je op platgetreden paden loopt dat je op de juiste weg bent
Een veelgebruikte observatie binnen permacultuur is het idee van ‘randen’. Het punt waar twee ecosystemen elkaar raken, is vaak productiever dan elk van die systemen apart. Dit principe herinnert ons aan de nood om systemen, waar mogelijk, te laten overlappen om hun potentieel ten volle te benutten.
In een ontwerp beschouwen we een grens eerder als mogelijkheid dan als beperking.
Niches als permacultuur, biotuinieren, transitie, … zijn vaak de motor tot verandering in maatschappelijke structuren.
12. Wees creatief in het omgaan met of het reageren op veranderingen
Visie is niet de zaken zien zoals ze zijn maar zoals ze kunnen zijn
Natuurlijke systemen zijn constant aan het stromen, ontwikkelen en groeien. Hoe ze reageren op schokken, zoals een bosbrand, kan ons veel leren. Het helpt ook indien je bewust en attent de veranderingen rondom jezelf waarneemt, en je je niet vastpint op het idee dat alles onveranderd vastligt en blijft.
Een bos zit vol verandering, er is een voortdurend ontstaan en vergaan maar het bos als geheel blijft bestaan.
Bron: Yggdrasil
Nuttige links – Liens utiles
Natuurpunt https://www.natuurpunt.be/afdelingen/natuurpunt-rode
Tomorrode www.tomorode.be
L’épicerie Solidaire – Solidariteitskruidenier https://www.facebook.com/groups/2343691525935970
Clean R(h)ode : https://www.facebook.com/groups/1033834200335151/
Bois de Rode Bos – www.boisderodebos.be
Ferme de Lansrode www.lafermedelansrode.com
La Ruche qui dit Oui! https://laruchequiditoui.be/
www.gashoek.be
Boeren en buren https://boerenenburen.be/
Agentschap Natuur en Bos https://www.natuurenbos.be